همواره نورپردازی واحد‌های صنعتی مثل کارخانه‌ها و کارگاه‌ها و همچنین سوله‌های صنعتی چالشی برای کارفرمایان و طراحان داخلی بوده است؛ زیرا فضا‌های صنعتی به سبب استفاده از دستگاه‌های غول پیکر دارای سقف‌های بلندی هستند و علاوه بر این در صد آلاینده‌هادر فضای آن‌ها بیشتر از باقی محیط هاست.
از ملزومات هر مجموعه نورپردازی مناسب و استاندارد است. نور پردازی و تاسیسات روشنایی کارگاه ها یا کارخانه ها هزینه‌هایی به همراه دارد که این هزینه‌ها به سه بخش تقسیم می‌شوند:
- خرید محصولات روشنایی
- هزینه برق استفاده شده
- تعمیرات و نگه‌داری محصولات روشنایی
با توجه به مباحث موجود در هزینه‌های نورپردازی هر مجموعه، کارفرمایان عموما به دنبال کاهش آن‌ها هستند و گاها از کیفیت و استاندارد نور پردازی چشم‌پوشی می‌کنند؛ تا بتوانند هزینه‌ی کمی بابت آن پرداخت کنند. البته این مسئله عدم توجه به بهداشت و سلامت نور پیامدهایی به دنبال دارد که در ادامه مطلب به آن هم خواهیم پرداخت.
از چراغ سوله ای با لامپ متال هالید ولامپ های کم مصرف سوله ای استفاده نکنید
در آغاز تولید چراغ صنعتی از لامپ‌های متال هالید برای روشن ساختن آن‌ها استفاده می‌شد که دارای نور مناسبی بودند و در کوتاه ترین زمان به حداکثر نور دهی می‌رسیدند، CRI یا همان شاخص تشخیص رنگ هم که ویژگی بسیار با اهمیتی بود در این لامپ‌ها به میزان مکفی موجود بود اما ایرادات بزرگی نیز داشت که به مرور زمان باعث شد کمتر از این لامپ‌ها استفاده شود.
سوله‌ها و کارگاه‌ها و بسیاری از مکان‌هایی که در آن‌ها از چراغ‌های آویز صنعتی استفاده می‌شد،امکان انفجار یا آسیب دیدن و شکستن لامپ زیاد بود و می‌بایست یا لامپ از چنان استحکامی برخوردار می‌بود که آسیبی به آن وارد نشود و یا اگر شکست و آسیب دید دارای مواد سمی نباشد؛ اما لامپ‌های متال هالید در ساختار خود داری بخار جیوه بودند که این ماده در دسته پسماند‌های خطرناک دسته بندی شده است و آسیب فراوانی به بدن انسان وارد می‌سازد.
گذشته از این با این‌که چراغ‌هایی که از لامپ‌های متال هالید استفاده می‌کردند نور خوبی داشتند در مقابل هزینه هنگفتی بابت برق به همراه می‌آوردند که صرفه اقتصادی آن را به کل نابود می‌کرد. این مسائل باعث شد افراد به دنبال جایگزینی با صرفه تر برای این چراغ ها باشند تا لامپ‌های فلورسنت به عرصه نورپردازی صنعتی نیز وارد شدند.
لامپ های کم مصرف سوله‌ای
تولیدکنندگان صنعت روشنایی دست به کار شدند و چراغ‌های فلورسنت یا همان کم مصرف سوله ای را به بازار روشنایی روانه کردند. برخلاف آنچه انتظار می‌رفت این چراغ‌ها با این که مصرف انرژی مناسب‌تری داشتند، آن طور که باید و شاید مورد استقبال مصرف کنندگان قرار نگرفتند و به عنوان گزینه آخر برای استفاده در کارخانه‌ها و اماکن صنعتی انتخاب می‌شدند و شانس زیادی برای فروش نداشتند.
با تحقیقات انجام شده در این زمینه دریافتیم علت عدم استقبال مصرف کنندگان این بود که شاخص تفکیک رنگ در نور این لامپ‌های فلورسنتی پایین بود و رنگ محیط و اجسامی که در گستره روشنایی آن قرار داشت به رنگ واقعی خود دیده نمی‌شد همچنین عمر این محصول آن قدری که باید نبود و جوابگوی نیاز مصرف‌کنندگان نبود. همین موضوع باعث شده بود کارفرمایان پرداخت هزینه برق بیشتر را به بی‌روح شدن فضا ترجیح دهند و از همان لامپ‌های متال هالیدی استفاده کنند.
حتما بخونید: تولید کننده چراغ سوله ای
از چراغ های سوله ای ال ای دی استفاده کنید.
پس از این‌که لامپ‌های LED به حوزه روشنایی وارد شدند این صنعت به طور کلی متحول شد و در پی آن اکثر مجموعه‌داران به خرید لامپ‌های ال ای دی روی آوردند.
چراغ سوله ای که با لامپ‌های ال ای دی روشن می‌شدند دارای برتری‌هایی به نسبت دو نمونه قبلی بودند. به عنوان مثال این لامپ‌ها دارای مقاومت بالاتری در برابر آسیب‌های فیزیکی هستند و حتی اگر در اثر ضربه‌ای آسیب ببینند هیچ‌کونه خطری برای هیچ موجود زنده‌ای نخواهند داشت زیرا در ساختار لامپ‌های ال ای دی بخارات سمی مثل بخار جیوه و بخار سرب وجود ندارد.
به علاوه این لامپ‌ها در موارد بسیاری با آسیب فراوان باز هم قابل تعمیر و استفاده هستند. از دیگر نکات مثبت چراغ سوله‌ای LED این است که قسمت راه انداز و لامپ از هم تفکیک شده‌اند و در نتیجه گرمای اندکی که از طبق لامپ تولید می‌شود به راه انداز نمی‌رسد و به آن آسیب نمی‌رساند، در نتیجه این اتفاق عمر مفید لامپ ال ای دی استفاده شده در چراغ آوریز صنعتی عمر مفید چند برابری پیدا میکند.
به صورتی که عمر مفید این نوع چراغ چیزی حدود 6 تا 8 سال است و در چراغ‌های سوله‌ای قدیمی در بهترین حالت یک سال و نیم تا دو سال امکان استفاده از لامپ وجود داشت؛ اما با این وجود تنها نکته‌ای که باعث می‌شد برخی از افراد همچنان کما فی السابق از لامپ‌های متال هالید برای روشن نگه داشتن کارگاه و کارخانه خود استفاده کنند قیمت چند برابری لامپ‌های ال ای دی بود.
چراغ سوله ای 150 وات و چراغ سوله ای 120 وات از بهترین نوع چراغ سوله ای هستند.
توجیه اقتصادی چراغ سوله ای LED
تولید کنندگان چراغ‌های سوله ای LED برای قانع کردن مصرف کنندگان جهت خرید این لامپ‌ها با این جمله که « خرید چراغ صنعتی را به چشم یک سرمایه گذاری بلند مدت نگاه کنید.» این سخن کاملا درست و حساب شده است.
زیرا زمانی که شما از این لامپ‌ها برای روشنایی اماکن صنعتی خود که نیاز به شار نوری بالایی دارند استفاده می‌کنید، هزینه بسیار اندکی بابت برق پرداخت خواهید کرد و در نتیجه با محاسبات انجام شده در چیزی حدود دو سال پس از استفاده از آن‌ها هزینه‌ای که برای خرید صرف کرده‌اید به چرخه مالی شما باز خواهد گشت و هزینه‌ای که در گذشته صرف پرداخت قبوض برق می‌شد به یک ششم می‌رسد.
توجه به استاندارد های چراغ سوله‌ای
جدای از بحث مقایسه انواع چراغ‌های سوله‌ای همواره باید به نوع کاربری چراغ و میزان نور مورد نیاز مکان توجه کرد و سپس با توجه به آن دست به خرید چراغ مناسب زد.
از فاکتور‌ها و ویژگی‌هایی که حتما باید در هنگام خرید به آن‌ها توجه شود میزان بهره نوری یا لومن بر وات چراغ است. در لامپ‌های ال ای دی برخلاف لامپ‌های رشته ای که روشنایی آن‌ها با توان مصرفی مشخص می‌شد، با کمیتی به نام لومن مشخص می‌شود و این لومن است که تعیین میکند چه میزان شار نوری از لامپ خارج می‌شود. هرچه نسبت لومن بر وات بیشتر باشد چراغ از بهره نوری بالاتری بهره می‌برد و در ازای مصرف کمتر نور بیشتری ساطع میکند.
چراغ‌های سوله ای آریا ترانور از آن‌جایی که شار نوری بسیار زیادی دارند حتما باید در مکان‌هایی با سقف‌های بیشتر از 5 متر نصب شوند تا باعث آسیب دیدگی و خیرگی چشم کارکنان نشوند. به طوری که چراغ سوله ای آریاترانور دارای بهره نوری 130 لومن بر وات و چراغ‌های سوله‌ای قدیمی دارای 90 لومن بر وات بهره نوری هستند.
از دیگر ویژگی‌‌های حائز اهمیت این است که چراغ ضد آب، ضد آلاینده و ضد ضربه باشد تا در شرایط محیطی کارگاه یا کارخانه دچار کاهش راندمان نشود.
اصول نور پردازی محیط صنعتی را رعایت کنید
اهمیت نور پردازی اماکن صنعتی زمانی مشخص می‌شود که به این نکته توجه کرد که نور کم در محل موجب خواب آلودگی و کاهش تمرکز می‌شود و نور زیاد و غیر استاندارد نیز باعث سردرد و تاری دید، پس باید نورپردازی انجام شده در سوله، انبار، کارگاه یا هر مکان دیگر کاملا اصولی انجام شود.
این انجام اصولی نور پردازی نه‌تنها از کاهش راندمان جلوگیری میکند بلکه کمک شایانی به افزایش راندمان نیز می‌رساند و انگیزه و اشتیاق کارمندان و کارکنان را دوچندان میکند. این امر به دلیل اهمیت نور در سلامت روان می‌باشد که باز هم به بخش بهداشت و سلامت نور باز می‌گردد.
این اختلاف بین نورپردازان فضا‌های صنعتی همواره وجود داشته است که برای تامین روشنایی، استفاده از نور طبیعی بهتر است یا نور مصنوعی؛ اما انتخاب بین نور مصنوعی و طبیعی تنها وابسته به سلیقه شخص یا گروه نور پرداز نیست و عوامل زیادی در آن دخیل است، به عنوان مثال ساعات کاری مجموعه در شب و نقشه روشنایی و قسمت‌هایی که به روشنایی بیشتری در محیط نیاز دارند، چه به واسطه کار عوامل آن قسمت و چه به‌خاطر جلوه بیشتر، یا مورد استفاده قرار دادن نورپردازی تاکیدی می‌توان به این موارد اشاره کرد.
به اهمیت بهداشت نور در نورپردازی سوله توجه کنید
وجود نور طبیعی در نورپردازی از اصلی ترین ارکان نورپردازی درست و اصولی می‌باشد. زیرا بسیاری از متخصصان این حوزه به این نتیجه رسیده‌اند که تابیدن نور آفتاب به انسان موجب تنظیم ریتم شبانه روزی بدن او خواهد شد. ریتم شبانه روزی شاید در نگاه اول اهمیت چندانی نداشته باشد اما اگر علمی و با جزئیات بیشتر به آن نگاه کنیم، میزان اهمیت آن را در می‌یابیم.
زمانی که نور طبیعی به شبکیه چشم می‌رسد، در نهایت هیپوتالاموس مغزی آن را دریافت میکند و با تحلیل آن به همان میزان ساعاتی که روشنایی دریافت کرده هورمون خواب از خود ترشح میکند. اگر این روشنایی بیش از حد معمول باشد باعث بیخوابی و اگر کمتر باشد باعث خواب آلودگی فرد می‌شود.
پس این موضوع اهمیت بسیار زیادی دارد که در نور پردازی اماکن صنعتی که افراد در آن کار‌هایی انجام می‌دهند که در انجام آن دقت زیادی لازم است، کارمندان نه در اثر کم خوابی، عصبی و بی دقت و مضطرب باشند و نه در اثر احساس خواب آلودگی کسل و بی دقت.
این مقوله به اثبات رسیده است که حتی روزانه 15 دقیقه قرار گرفتن در معرض نور آفتاب بهداشت نور را تامین کرده و موجب ترشح هورمون اندورفین و ملاتونین می‌شود. 5 درصد از افرادی که در محیط‌هایی با نور غیر استاندارد قرار می‌گیرند، دچار افسردگی می‌شوند، این افسردگی در نتیجه‌ی کاهش هورمون اندورفین یا هورمون شادی می‌باشد که نور خورشید در ترشح آن تاثیر گذار است.
اما در خصوص ملاتونین که وظیفه تنظیم ریتم خواب و بیداری و شب و روز را بر عهده دارد، به گفته مجله Clinical endo crinology and metabolism نور مصنوعی غیر استاندار تا 85 درصد هورمون ملاتونین را سرکوب میکند و این اتفاق زندگی و الگوی خواب افراد را تحت شعاع قرار می‌دهد؛ به هم ریختن الگوی خواب افراد پیامدهایی به دنبال دارد که به عوان نمونه از این پیامد‌ها می‌توان به به‌هم خوردن ریتم تغزیه و فعالیت‌های مغز و هورمون‌های بازسازی کننده سلول‌ها اشاره کرد.
به میزان نور سوله توجه داشته باشید.
بسیاری از افرادی که به اختلال عاطفی فصلی دچار هستند به سبب نور پردازی نامناسب محیط‌هایی که ساعات طولانی را در آن سپری می‌کنند، به این اختلال دچار شده اند. چراغ‌هایی برای سوله‌ها و اماکن کم پنجره مناسب هستند، نور آن‌ها دارای دمایی بین 3500 تا 4000 کلوین است این دما مشخص کننده رنگ نور ساطع شده است و در روحیه افراد تاثیر فراوانی دارد.
برای مجموعه‌هایی که کار‌هایی با دقت بسیار بالا انجام می دهند نور استفاد شده باید دارای دمایی به میزان 3000 کلوین داشته باشد تا چشم های حساس را آزار ندهد. البته کلوین کمیتی است که برای لامپ‌های ال ای دی کاربرد دارد و برای انواع دیگر لامپ از کمیت‌های دیگری استفاده می‌شود و یا هر رنگ نام خود را دارد.
در کل نورپردازی در مکان‌هایی که افراد زیادی در آن مشغول به کار هستند مسئولیتی است که به دوش تمام کارفرمایان می‌باشد و حتما باید به بهترین و شایسته ترین نحو با توجه به نکاتی که در این متن ذکر شد، انجام شود تا سلامت جسمی و روانی افراد حاضر در آن مجموعه کارگاهی یا انبار و سردخانه و غیره مختل نشود.
جمع بندی
هر آنچه که لازم بود اینجا راجب نورپردازی سوله و کارگاه مطرح شد کافی است که نکات بالا را رعایت کنید که بتوانید یک نورپردازی اصولی و درستی برای فضای صنعتی خود انجام دهید.
در انتها به شما پیشنهاد می کنم مقاله نورپردازی فضای اداری را مطالعه کنید