گلخانه‌ها نه تنها برای تامین روشنایی نیاز به نورپردازی اصولی دارند بلکه در بسیاری مواقع احداث گلخانه، در مکانی صورت می‌گیرد که تابش نور طبیعی به مقدار مورد نیاز گیاه انجام نمی‌شود و علت اصلی روی آوردن به گلخانه به جای زمین زراعی و کشاورزی نیز در بسیاری موارد همین مسئله می‌باشد.
از این روی می‌بایت نورپردازی گل خانه به نحوی انجام شود که هر دو این نیاز‌ها را به خوبی برطرف سازد. لامپ‌ها و چراغ‌های متنوعی در این راستا مورد استفاده است که در ادامه به چند نمونه از آن‌ها اشاره خواهیم کرد.
لامپ های مورد نیاز گلخانه
لامپ سدیم پرفشار
این چشمه‌های نوری از جمله منابع نوری است که به طور وسیع در خصوص نورپردازی تکمیلی گلخانه مورد استفاده قرار می‌گیرد؛ دلیل استفاده از این لامپ، این است که از عمر نسبتا طولانی و آکنده از نور به رنگ نارنجی داراست که البته به میزان اندکی نیز نور آبی و قرمز از خود متصاعد می‌کند
لامپ LED
محصولات روشنایی ال ای دی در تمامی بخش‌ها نورپردازی نفوذ و رهبری فناوری در حال توسعه صنعت روشنایی را با بالابردن بازدهی و عمر مفید، به دست گرفته است و به چشمه نوری هم برای شدت کم و هم برای نور با شدت بالا بدل شده است؛ همچنین لامپ ال ای دی برخلاف لامپ‌های رشته‌ای و فلورسنت عاری از هرگونه موج مضر فرابنفش یا فروسرخ می‌باشد و آسیبی به ساختار گیاهان نمی‌رساند.
در انتخاب رنگ لامپ ال ای دی مناسب گلخانه می‌بایست به نکاتی نظیر میزان نیاز گل و گیاه به نور و طیف رنگی قابل جذب آن توجه کرد؛ به عنوان مثال، برای مهار گل گیاهان کوتاه روز مانند گل داودی LED های قرمز ممکن است موثر باشد همینطور برای گیاهان روز بلند مانند گل اطلسی و گل بنفشه LED های مادون قرمز مورد نیاز است .
لامپ رشد گیاه:
این سری لامپ‌ها نیز از خانواده ال ای دی‌ها به شمار می‌آیند و از لحاظ ساختاری همانند لامپ‌های LED معمولی هستند اما با این تفاوت که طیف نوری ایجاد شده در این نوع چراغ‌ها باعث رشد بیشتر و بهتر گیاهان گلخانه می‌گردد؛ و به دیگر سخن سبب افزایش فتوسنتز گیاهان می‌شود.
این صحیح است که طیف نوری مناسب برای گیاه فاکتوری حائز اهمیت برای انتخاب چراغ مناسب گلخانه است اما تنها این مسئله در هنگام انتخاب تاثیر گذار نیست و عوامل متعددی در انتخاب چراغ مناسب نقش دارند. در ادامه این مقاله به مرور تعدادی از این موارد تعیین کننده و تاثیر گذار اشاره می‌کنیم.
راندمان الکتریکی:
رانمان یا بازدهی بالای لامپ‌ها و چراغ‌های استفاده شده در گلخانه از مهم ترین مسائل تاثیر گذار برای خرید هستند که در این مورد LED ها بسیار موفق عمل کرده‌اند و با راندمان حدود 150، و توان مصرفی اندک و در عین حال شار نوری بالا، از بهره نوری مناسب و مطلوبی برخوردار هستند.
بازده کوانتومی نسبی:
این فاکتور تاثیر لامپ در فتوسنتز را عیان می‌سازد. لازم به ذکر است که که نور قرمز بیشترین تاثیر را در مقدار فتوسنتز و غذا سازی گیاه دارد و نور آبی مقداری حدود ۷۰ تا ۷۵ درصد نور قرمز تاثیر گذار است و همچنین تاثیر نور سبز کمتر از نور قرمز و آبی می‌باشد.
توزیع نور یکنواخت:
در گلخانه می‌بایست نورپردازی عمومی نیز با دقت بالایی انجام شود تا حداقل نیاز گیاهان مختلف با استفاده از این نورپردازی برطرف گشته و رشد آن‌ها به مشکلی از قبل کمبود نور برخورد نکند؛ به دیگر سخن، در گلخانه‌ها می‌بایست نور باید به صورت همگن و یکنواخت توزیع گردد و برای این امر بهتر است از چراغ‌ها و یا پروژکتور ال ای دی استفاده شود که از شار نوری و گستره پخش نور بالایی بهره می‌برند.
پروژکتور 100 وات گزینه مناسبی برای این امر است.
حجم ابزار آلات و محصولات استفاده شده:
ابزار استفاده شده در گلخانه حال چه برای نورپردازی و چه برای امور دیگر می‌بایست دارای کوچک ترین ابعاد باشند تا با ایجاد سایه سبب کاهش رسیدن نور به گیاهان موجود نشوند و رشد و فتوسنتز را در آن‌ها کاهش ندهند.
پس توجه به اندازه حداقلی محصولات به ویژه محصولات روشنایی و هم‌پوشانی و عدم ایجاد سایه در آن فضا، از نکات مهم در نورپردازی گلخانه است.
میزان حرارت چشمه‌های نور:
چشمه‌های نوری که در فضای گلخانه نصب می‌شوند، نباید حرارت بالایی تولید کنند زیرا این حرارت ممکن است در برخی موارد سبب سوختن گیاه و آسیب دیدن آن شود و گذشته از این دمای محیط گلخانه، باید در یک محدوده دمایی خاص و متناسب با ساختار گیاهان در حال رشد در آن باشد و اگر از میزان مطلوب بالاتر یا پایین‌تر باشد؛ روند رشد و فتوسنتز و غیره در گیاه با مشکل مواجه می‌شود. در این مسئله نیز انتخاب محصولات ال ای دی با ایجاد حرارت پایین به کمک شما خواهد آمد.
هزینه قابل قبول:
هزینه قابل قبول به این معنا نیست که مقدار هزینه خرید لامپ و چراغ اندک باشد بلکه به این معناست محصولات خریداری شده داری هر قیمتی که هستند؛ بتوانند با سودرسانی به گلخانه، هزینه اولیه خرید را با کاهش مصرف انرژی جبران کنند و دارای صرفه اقتصادی باشند. به این منظور که لزومی برای هزینه‌های جانبی تعمیر و سرویس‌های مداوم و همچنین تعویض در زمان‌های کوتاه نباشد و در عین حال مصرف برق را نیز کاهش دهند. از آن‌جایی که بسیاری از گلخانه تنها سه یا چهار ماه در سال از نور مکمل استفاده می‌کنند می‌توان این نرخ را مناسب برای بازگشت سرمایه ناشی از صرفه جویی در مصرف برق دانست .
اثر قابل قبول از کیفیت نور در مورفولوژی گیاهی:
اثرات نور بر رشد گیاه نظیر سبزی برگ‌ها و ارتفاع بوته‌ها و نظیر این‌ها از قبل کیفیت نور حاصل می‌شود و در هنگام تعبیه منابع نوری می‌بایست با توجه به ساختار گیاهان در مجاورت با نور چراغ، در نظر گرفته شود.
تاثیرات کلی نور بر گیاهان گلخانه‌ای:
- اگر بخواهیم اثر نبود یا کمبود نور را در این مورد بررسی کنیم، می‌توان گفت که در اثر این عامل، ساقه گیاهان باریک و آسیب پذیر و طویل شدن بیش از اندازه و ضعف گیاه می‌شود.
- در مقابل مورد قبلی، همانطور که کمبود نور مضر است، ازدیاد نور نیز مفید نمی‌باشد و آثار مخربی از جمله، کوتاه شدن میان گره‌ها و قطر زیاد ساقه و پیچ خوردن برگ‌ها اشاره کرد
- فرایند‌های مختلف گیاه از جمله غذا سازی یا همان فتوسنتز، جوانه زنی و البته رشد کلی گیاه، به نور مناسب نیاز دارد.
- در نخستین مرحله کاشت یا همان بذر پاشی، نور گلخانه‌ای مناسب، اثر مثبتی بر روی سبز و پایدار ماندن نهال‌های نوپا دارد.
در انتها اگر علاقمند به دانستن نکات مهم در خصوص نورپردازی مکان‌های مختلف از جمله نورپردازی شهری و یا نمای ساختمان، هستند، مقاله نورپردازی شهری را مطالعه کنید