آلورگی نوری یا به زبان انگلیسی همان Light pollution یکی از انواع آلودگی‌هایی است که امروزه زمین را تحت و شعاع قرار داده است. زمانی که بحث آلودگی نوری مطرح باشد به این معناست که؛ در یک محیط بیش از اندازه از پرتو‌های نور مصنوعی استفاده شده است.
البته این آلاینده بیشتر در طول شب نمایان است و یکی از آثار آن کم فروغ کردن ستارگان آسمان شب می‌باشد که البته در ادامه مقاله به اثرات مخرب دیگر آن از جمله اثر آن بر گیاهان و حیوانات و انسان‌ها می‌پردازیم.
این مغضل با پیرفت تکنولوژی و به نوعی افزایش ساعات فعالیت انسان افزایش یافته است و از این روی تحقیقات بسیاری که در متن به چند مورد از آن اشاره می‌شود، انجام شده است و کشور‌های متعددی برای مقابله با آن اقدام به اجرای قوانینی نموده‌اند.
این مسئله نیز همانند بسیاری دیگر از مشکلات دارای راه حل‌هایی می‌باشد که دانستن آن‌ها خالی از لطف نیست. با ما تا انتها همراه باشید و بر تمامی این موارد آگاه شوید.
حتما بخوانید: تولید کننده چراغ 60*60
علت ایجاد آلودگی نوری
Light pollution میتوان از عوامل متعددی نشعت بگیرد که تعدادی از آن‌ها را در این بخش بررسی خواهیم کرد:
-
نورهای تابلو‌های تبلیغاتی و بیلبورد‌ها:
این عناصر با استفاده از شدت نور بالایی که برای جلب توجه مخاطب استفاده می‌کنند، سبب ورود شار نوری بالایی می‌شوند و با پخش در تمام جهات آلودگی نوری را تشدید می‌کنند.
-
چراغ‌های خیابان‌‌ها و میادین:
این موارد برای انسان با توجه به افزایش ساعات تردد و بیداری، لازم و ضروری می‌باشد و از آن‌جایی که در معابر و میادین حتما می‌بایست شار نوری کافی وجود داشته باشد تا از بروز حوادث جلوگیری شود، نمی‌توان گله‌ای به میزان نور آن‌ها داشت.
تنها نکته‌ای که می‌تواند در کاهش میزان آلودگی نوری توسط چراغ خیابانی موثر باشد، تمرکز نور از بالا به پایین و عدم پرتاب آن به اطراف می‌باشد. البته در ادامه مقاله به طور کامل به این مبحث پرداخته خواهد شد.
-
عناصر زیبا سازی و مجسمه‌ها و پل‌ها:
همانند بیلبورد‌های تبلیغاتی استفاده از شار نوری بالا در این موارد نیز موجب جلب توجه مخاطب می‌شود. اما با این جلب توجه میزان آلاینده‌های نوری نیز افزایش قابل توجهی می‌یابد.
اثرات آلودگی نوری بر محیط زیست
آلودگی نوری به طور عمومی به دو دسته تقسیم بندی می‌شود:
آلودگی نوری از دید ستاره شناسی(Astronomical Light Pollution) و آلودگی نوری از دید زیست شناسی (Ecological Light Pollution) دسته بندی می‌شود.اما مسئله این نیست که به آلودگی نوری از چه دیدی، پرداخته شود. این مسئله تاثیرات بسیاری بر سلامت جسمی، روانی، حتی اتقصاد و توسعه جامعه و همچنین رشد گیاهان و پرندگان و خزندگان و حیوانات دارد.
پیش از آن که آلودگی‌های نوری در کلان شهر و حتی روستا‌ها به این میزان برسد به راحتی ستاره‌های آسمان شب قابل مشاهده بود اما امروز تنها جایی که میتوان این ستاره‌ها را تا حد کمی مشاهده کرد در آسمان کویرهای به دور از تکنولوژی است.
اثرات آلودگی نوری بر گیاهان
گیاهان نیز مانند سایر موجودات از جمله انسان دارای سیکل شبانه روزی می‌باشد و با بهم خوردن آن دچار شوک و اختلال می‌شود.
میتوان به عنوان نمونه‌ای از اختلال‌های احتمالی در گیاهان که به واسطه آلودگی نوری ایجاد می‌شوند، شکوفه دادن گیاهان بهاره در زمستان و یا میوه دادن گیاهان زمستانه در تابستان اشاره کرد.
البته لازم به ذکر است شدت تاثیر گذاری آلودگی نوری بر گیاهان پهن برگ از جمله درختانی مثل راش و توت و نارون اقاقیا و چنار بیشتر از سایرین می‌باشد.
حتما بخوانید: تولید کننده چراغ 60*60
اثرات آلودگی نوری بر حیوانات
حیوانات در بسیاری موارد توانایی تشخیص و تمایز دادن نور طبیعی از نور مصنوعی نیستند. از همین روی به عنوان مثال ممکن است با بسیاری از پرندگان مهاجر که مسیر خود را با استفاده از نور خورشید پیدا می‌کنند و خود را به مقصد می‌رسانند، به دلیل وجود آلاینده‌های روشنایی در این مسیر نا موفق باشند و به مقصد درست خود نرسند.
حتی با وجود ساختمان‌های بلند با نورپردازی‌های پر شدت، امکان برخورد پرنده‌ها با آن‌ها وجود دارد.
یا در گونه‌های مختلفی از ماهی‌ها مثل سالمون و سندلس، که به نور حساس هستند و برای دریافت آن در نقاطی جمع می‌شوند، صید شدن توسط شکارچیان و صیادان و خرس‌ها راحت تر شده و بقای نسل آن‌ها با مشکل مواجه شود.
لاکپشت‌ها نیز در این اتفاق به دور از ماجرا نیستند و بسیاری از لاکپشت‌های کوچکی که برای دریافت نور به ساحل می‌آیند، با چشمه‌های نور مصنوعی گمراه می‌شوند و به راحتی توسط شکارچیان، شکار می‌شوند.
اثرات آلودگی نوری بر انسان‌ها
انسان‌ها نیز همانند تمامی موجودات با قرار گرفتن در معرض آلودگی با مشکلاتی مواجه می‌شود. همانطور که خودش در این آلودگی تماما مقصر است، زیان بیشتری نیز می‌برد. در ادامه این بخش مواردی از این تبعات را نام برده و مختصر توضیحی در خصوص آن ارائه می‌کنیم.
- خیرگی ناراحت کننده: Discomfort Glare به طور مستقیم تاثیر منفی بر روی انسان ندارد اما در دراز مدت سبب سردرد‌های مزمن و مشکلات جبران ناپذیر می‌گردد.
- خیرگی: این اتفاق زمانی بروز پیدا می‌کند که چشم انسان توانایی تطابق دادن نقاط تاریک و روشن را نداشته باشد.
- سرطان: با افزایش میزان نور در شب ریتم شبانه روزی بدن انسان بر هم خورده و موجب کاهش ترشح هورمون ملاتونین می‌شود. این اتفاق سبب می‌شود خطر ابتلا به انواع سرطان از جمله سرطان پستان در افراد افزایش چشم گیری داشته باشد.
- چاقی و اضافه وزن: همانطور که پیشتر هم اشاره شد با وجود نور در زمان‌های نامناسب و بر هم خوردن ریتم بدن، ترشح هورمون‌ها نیز دست خوش تغییر می‌شوند و همین باعث چاقی و اضافه وزن می‌شود.
البته موضوع به همین جا ختم نمی‌شود و در بسیاری موارد آلودگی نوری سبب تغیرات خلق و خو و دیابت و بسیاری مشکلات دیگر می‌شود.
در این میان برخی معتقدند وجود نور در طول شب احتمال ارتکاب جرم را کاهش می‌دهد؛ اما با تحقیقات انجام شده مشخص شد این تفکر تنها به خاطر اینکه انسان در روشنایی احساس امنیت بیشتری داد، به وجود آمده است و ریشه علمی ندارد.
نقش تکنولوژی در افزایش آلودگی نوری
شاید بتوان گفت یکی از علل ایجاد آلودگی‌های نوری بسیار شدید همین پیشرفت تکنولوژی دانست. فناوری‌های گوناگون که سعی در ایجاد رفاه برای انسان‌ها را دارند موجب افزایش ساعات بیداری وی و در نتیجه افزایش میزان نور در طول شب شد.
به غیر از این، امروزه برای جلب توجه مخاطب در بسیاری مسائل، در ساختمان‌ها و بیلبرد‌ها و هر المان فیزیکی با شناخت مغز انسان، از نور با شدت‌های بالا استفاده می‌شود و اگر به صورت غیر اصولی از این شار استفاده شود، در روند افزایش آلاینده‌های روشنایی موثر است.
اما همانطور که تکنولوژی در افزایش میزان آلودگی نوری موثر است می‌تواند تاثیر به سزایی در کاهش آن نیز داشته باشد.
به طور مثال با طراحی و هدایت نور به صورت درست و اصولی این آلودگی کاهش می‌یابد. از دیگر موارد موثر در این زمینه میتوان به لامپ ال ای دی و یا چراغ اس ام دی اشاره کرد.
تاثیر محصولات LED در کاهش آلودگی نوری
از آن‌جایی که این لامپ‌ها به نوعی از تکنولوژی جدید و تازه متولد شده‌اند با شرایط کنونی زمین بهینه شده و میتوان گفت برای کاهش آلودگی‌های نوری نقش تاثیر گذاری دارند. این امر به سبب طراحی استاندارد و امکان هدایت نور در سمت دلخواه محقق شده است و به عدم هدر رفت نور کمک می‌کند. چون نور به طور متمرکز به سوژه مورد نظر تابیده می‌شود.
آلودگی نوری در ایران
ایران نیز یکی از کشورهایی است که از آلودگی نوری در امان نیست و در شهر هایی مثل تهران و اصفهان و شیراز و تبریز به میزان بالایی گنبد نوری مشاهده می‌شود.
گنبد نوری چیست؟
گنبد نوری در حاشیه کلان شهر ها گاهی حتی تا شعاع 200 کیلومتری نیز قابل مشاهده است و بروز آن به این حالت است که ارتفاعات بالاتر آن روشن تر از ارتفاعات پایین آن می‌باشد.
گنبد نوری ناشی از دو فاکتور است:
یک اشعه‌های محل (Site aura): این واقعه بر اثر نور منعکس شده از سطح زمین است که به صورت مصنوعی ایجاد شده است.
روشنایی بیش از حد (over Illumination): همانطور که از نامش پیدا است به سبب استفاده بیش از حد نور برای روشنایی یا تبلیغات و حتی نور آرایی اتفاق می‌افتد و از تاثیر گذار ترین عوامل در افزایش آلودگی نوری است.
پس میتوان با این تفاسیر نتیجه گرفت که کلان شهر‌ها در هر کشوری بیش از نقاط دیگر تحت تاثیر آلودگی نوری قرار می‌گیرند.
مضرات آلودگی نوری
تجاوز نور:
روشن شدن محدوده‌ای به جز محدوده مقرر که باعث آزار و کلافگی افراد حاضر شود را تجاوز نور می‌نامند که نمونه‌ای از آن را میتوان نورهای استفاده شده در ساختمان‌های بزرگ دانست که سبب آزار سکنه ساختمان‌های همسایه می‌گردد.
پبشنهاد می شود حهت رفع این موضوع مقاله نورپردازی نمای ساختمان را مطالعه فرمایید.
سوسو زدن:
سوسو زدن یا به اصطلاح Flicker یکی از ترفند‌های افزایش جلب توجه است که کارشناسان حوزه نور پردازی عموما برای تبلیغات از آن استفاده می‌کنند و به صورت عمدی نور با شدت بالا را قطع و وصل می‌کنند که این کار با این که نگاه مخاطب را به خود جلب می‌کند اما باعث اختلالات عصبی و بینایی در وی می‌شود.
ناهنجاری نور:
این واقعه که به اصطلاح Clutter نیز نامیده می‌شود می‌تواند موجب تصادفات رانندگی در جاده‌ها و همچنین سر در گمی افراد شود.
تحقیقات انجام شده بر روی آلودگی نوری
در یک مجله تخصصی اپیدمیولوژی و سلامت جامعه بر روی اثرات ناشی از نور بر روی میزان تصادفات رانندگی در جاده‌ها پرداخت تا نکات مثبت و منفی شار نوری بالای استفاده شده در جاده‌ها عیان شود.
نتیجه‌ای که در نهایت در سال 2015 با استفاده از داده‌های اطلاعاتی پلیس راه و تصادفات جاده‌ای 62 فرمانداری واقع در ولز حاصل شد حیرت آور بود. این مجله طی گزارشی اعلام داشت که میزان نور زیاد تنها یک توهم ذهنی برای ایجاد امنیت است و بر روی شکل نگرفتن تصادف و برخورد ماشین‌‌ها هیچ نقشی ندارد. به دیگر سخن ضمن این گزارش بر این باور بود که شار‌های نوری شدید در اتوبان‌ها تنها سبب افزایش هزینه‌ها و آلودگی نوری می‌شود و فایده ای در بر ندارد.
نظر شما در این باره چیست؟ آیا به نظر شما هم شدت نور در تصادفات بی تاثیر است؟ در قسمت دیدگاه برایمان بنویسید.
شاید برایتان جالب باشد که بدانید، قبل از این که ستاره شناسان به آلودگی نوری بپردازند ادیبان و شاعران متوجه آن شده بودند. یکی از نخستین افرادی که همواره از او در این زمینه یاد می‌شود سهراب سپهری است که حدود 50 سال پیش در قطعه شعر صدای پای آب با جمله‌هایی نظیر، ” قتل مهتاب به فرمان نئون” به امر آلودگی نوری و کم سو شدن ستاره‌های آسمان شب اشاره می‌کند.
اما اگر بخواهیم اولین مورد از گردهم‌آیی های مربوط به آلودگی نوری را بررسی کنیم در خواهیم یافت که این جلسه؛ در سال 1995 در کشور ایتالیا با عنوان آلودگی نوری، ابعاد و امکان وقوع شکل گرفت.
اقدامات انجام شده برای کنترل آلودگی نوری
همانطور که پیشتر ذکر شد با پیشرفت تکنولوژی، به طور موازی آلودگی نوری نیز افزایش چشم‌گیری داشته ایست و به همین ترتیب بسیاری از کشور‌های توسعه یافته یا معمولی برای رفاه حال شهروندان و سلامت گیاهان و حیوانات دست به اقداماتی برای مقابله با آن زدند که چند نمونه از آن‌ها را بررسی می‌کنیم.
ایتالیا:
ایتالیا که از اولین کشورهایی بود که برای بحران الودگی نوری اهمیت قائل بود نیز، قوانینی در این خصوص تدوین و ارائه کرده بود. این قوانین شامل مواردی چون ضرورت تابش نور محصولات روشنایی به صورت صددرصد به پایین، بازدهی بالای 80 درصد و استفاده از تکنولوژی روز دنیا در محصولات روشنایی؛ که اکروزه این تکنولوژی SMD می‌باشد.
در کشور ما نیز بسیاری تولید کنندگان از آن بهره می‌برند و اگر علاقمند به اطلاعات بیشتر در خصوص آن هستنید مطالعه مقاله اس ام دی چیست و پیشنهاد ما به شماست.
همچنین لازم به ذکر است ایتالیا دارای ساعات معینی برای خاموشی چشمه‌ها نور مصنوعی است تا از مصر بیهوده و افزایش شدت آلودگی نوری جلوگیری کند.
شیلی:
وزارت حفاظت از محیط زیست شیلی در سال 1998 تنها کشوری بود، که برای محصولات روشنایی استفاده شده در سطح شهر حدود تعیین کرد و برای آن سقف مجاز قرار داد تا افراد با دانستن میزان شار نوری مجاز به نورپردازی و نور آرایی بپردازند.
این اتفاق با کمک یکی از اخترشناسان این کشور به نام كـرو پـاچون رقم خورد. طی مفاد این قانون، لامپ‌های دارای شار نوری 15 هزار لومن یا کمتر، میتوانند تنها 0.8 درصد از نور خد را بالاتر از افق پخش کنند و برای لامپ‌های با شار نوری بالاتر از 15 هزار این مقدار به 1.8 افزایش می‌یابد.
در این قانون با داشتن تبصره‌ای که بیان می‌داشت لامپ‌های استفاده شده باید بیش تر از 80 لومن بر وات بازدهی داشته باشند؛ به طور کلی استفاده از لامپ‌های بخار جیوه‌ای ممنوع شد و امروزه با ارائه انواع مختلف چراغ صنعتی که با تکنولوژی روز ساخته می شوند به سادگی میتوان این قانون را رعایت نمود.
همچنین در این کشور مقرر شده است که از ساعات 2 بعد از نیمه شب پروژکتور‌های متمرکز بر روی تابلو‌های تبلیغاتی خاموش باشد و همچنین چراغ‌های ورزشگاه‌ها نیز از ساعت 1 بامداد به بعد نباید به صورت روشن باشند.
لازم است که بدانید شرکت آریاترانور در تولید محصولات پروژکتور ال ای دی به آلودگی نوری توجه بسیاری را داشته است.
کشور اسلوونی:
این گشور قوانین مربوط به کاهش آلودگی نوری خود را در سال 2007 به تصویب رساند و در آن هرگونه درخشندگی بالاتر از سطح افق ممنوع شد.
اوایل اجرای این طرح در اسلوونی بسیاری با آن مخالف بودند و باور داشتند که این اتفاق سبب افزایش مصرف انرژی و همچنین تصادفات جاده ای می‌شود. اما اتفاقی که پس از اجرای آن رخ داد همه را شگفت زده کرد. آمار تصادفات رانندگی به 50 درصد کاهش یافت و همچنین تا 80 درصد نیز از میزان مصرف انرژی الکتریسیته کم شد.
راه‌های کاهش آلودگی نوری
آلودگی‌های نوری را با روش‌های مختلفی میتوان کاهش داد و کنترل کرد؛ برخی از این روش‌ها عبارتند از:
- نصب فتوسل
- پوشش گیاهی مناسب
- جایگزین کردن منابع نوری دارای طیف آبی با چشمه‌ها نوری دارای طیف گرم تر
- نصب سنسور‌های حرکتی
- کنترل میزان نور
- هدایت پرتو‌های نور
- قرار دادن سرپوش برای چشمه‌های نور
و بسیاری موارد دیگر که نقش موثری در این روند دارند.
سخنی در انتها
حال شما با دانستن تمامی این موارد اطلاعات جامعی در خصوص آلودگی نور و جوانب آن دارید. اگر همچنان سوالی در حول این مسئله برای شما وجود دارد حتما در قسمت دیدگاه با ما در میان بگذارید.
همچنین اگر علاقمند به دانستن مطالبی در مورد کاهش مصرف انرژی هستید مطالعه مقاله راهکار های کاهش مصرف برق در ادارات و همچنین مقاله اصول نورپردازی سوله به شما پیشنهاد می‌کنیم.