نورپردازی و روشنایی بیمارستان

نور ریشه‌ای عمیق در زندگی انسان تنیده است و امروزه نورپردازی بهینه مکان‌های مختلف دغدغه وی می‌باشد. روشنایی بیمارستان از مسائلی‌ است که همواره لازم است با دقت و ریز بینی انجام شود. زیرا بسیاری از باکتری‌ها و قارچ‌های بیماری‌زا در محیط‌های تاریک و نمناک رشد می‌کنند و بیمارستان مراکز درمانی می‌بایست عاری از هرگونه موارد تشدید کننده بیماری یا بیماری زا باشد. باری، با ما تا انتها همراه باشید تا از استاندارد‌های نورپردازی بیمارستان و روش محاسبه میزان نور مناسب در سطوح مختلف بیمارستان، آشنا شوید و از خطرات ناشی از سهل انگاری در نورپردازی جلوگیری کنید. همانطور که پیش تر ذکر شد نورپردازی بیمارستان از اهمیت بالایی برخوردار است و همه اقدامات مربوط به نورپردازی آن می‌بایست اهدافی را دنبال کنند.  

هدف‌های تامین روشنایی محیط درمانی:

1. حفظ سلامت افرادی که در محیط قرار دارند:

واضح است که با حضور نور در محیط امکان رشد باکتری‌های مضر تاریکی دوست وجود نخواهد داشت؛ در نتیجه می‌توان گفت، نورپردازی اصولی به حفظ بهداشت فضا کمک شایانی خواهد کرد. به غیر از این مسئله زمانی که نور کافی در سطوح کاری محیا باشد، احتمال بروز خطا‌ نیز کاهش می‌یابد.

2. سهولت در فعالیت و انجام کار پرسنل:

نورپردازی بیمارستان باید به صورتی انجام پذیرد که پرسنل در روند کاری خود با مشکلاتی اعم از کمبود یا ازیاد نور مواجه نباشند و تمامی فعالیت‌های خود را به آسانی انجام دهند. البته در خصوص این مسئله در ادامه مقاله بیشتر بحث خواهد شد.    

3. ایجاد فضای آرامش بخش برای پرسنل و بیماران:

یکی از فاکتور‌های پر اهمیتی که در القای حس آرامش به بیماران و همراهان نقش دارد نورپردازی می‌باشد؛ به همین منظور ضروری است در هنگام انتخاب محصولات روشنایی به فاکتور‌های متعددی از جمله دمای نور آن توجه شود.

4. رفاه بیشتر کارکنان و بیماران:

نور تاثیر به سزایی در خلق و خوی افراد دارد و سبب رفاه حال آنان می‌گردد و این هدف نیز می‌بایست موازی با ایجاد حس آرامش برای افراد، رعایت شود، تا دستیابی به آن راندمان کاری پرسنل و روند بهبودی بیماران را تحت تاثیر قرار دهد.  

استاندارد‌های روشنایی بیمارستان

هرگاه صحبت از استاندارد باشد، به این معناست که ایده‌آل کار چگونه است و زمانی که به چه صورتی انجام شود؛ در بهترین حالت خود قرار دارد. نورپردازی بیمارستان نیز علاوه بر این که دارای هدف‌های مشخصی می‌باشد، استاندارد‌هایی هم برای آن وجود دارد که در راستای رسیدن به اهداف مشخص شده‌اند. در این بخش از متن به بررسی این موارد می‌پردازیم تا کمکی برای انتخاب بهینه‌تر برای مراکز درمانی باشیم.

1. بهداشت نور محصولات روشنایی استفاده شده:

مقوله بهداشت در نور به معنای عاری بودن پرتو‌ها از عوامل آسیب‌زا مثل پرتو فروسرخ و فرابنفش می‌باشد. علت وجود این فاکتور حساسیت و آسیب پذیر بودن افراد حاضر در محیط می‌باشد. به خصوص در بخش‌های مربوط به سرطان و بیماری‌های پوستی که سیستم ایمنی بدن بیماران بسیار ضعیف بوده و با کوچک ترین عوامل آسیب‌های جدی می‌بیند. به این منظور نباید از محصولاتی مثل مهتابی‌های فلورسنت قدیمی که مملو از اشعه‌های UV و فسفر هستند، استفاده شود. می‌توان به عنوان یک محصول مناسب برای استفاده در مراکز درمانی از لامپ اف پی ال یاد کرد.

2. عدم ایجاد حرارت بالا توسط چراغ:

چراغ‌هایی که در محیط بیمارستانی مورد استفاده قرار می‌گیرند؛ لازم است از سامانه دفع حرارت بسیار قوی بهرمند باشند و یا این که به صورت ال ای دی‌های جدید با فناوی SMD باشند، که گرمای تولید شده از طریق هیت سینک‌ها و نوع ساختار و چیدمان چیپست‌ها کنترل‌ شوند. اگر علاقمند به دانستن موارد بیشتر در خصوص فناوری SMD هستید می‌توانید مقاله اس ام دی چیست را مطالعه کنید.

3. میزان THD مناسب:

THD پارامتری است که مشخص کننده کیفیت موج پرتو خروجی از چشمه‌های نوری می‌باشد. یا مشخص کننده میزان شباهت موج نور به موج سینوسی است و هرچه این شباهت به موج سینوسی بیشتر باشد به این معنا است که نور اعوجاج کمتری دارد و از کیفیت بالاتری بهره می‌برد. این فاکتور به خصوص در بخش‌هایی که مربوط به بیماری‌های بینایی هستند،‌ می‌بایست حائز اهمیت واقع شود و در انتخاب محصولات در شناسنامه آن، به مقدار این پارامتر توجه شود.

4. میزان CRI مناسب:

شاخص تفکیک رنگ یا همان CRI نیز یکی دیگر از پارامتر‌هایی است که سبب نورپردازی استاندارد فضا می‌شود. این معیار مشخص کننده این است که نوری که به اشیاء و افراد می‌تابد تا چه حد آن‌ها را به رنگ واقعی‌شان نشان می‌دهد. CRI در چراغ‌های اتاق عمل و سطوح کاری با دقت بالا بسیار با اهمیت است و به هیچ عنوان نباید از آن چشم پوشی کرد. شاخص تفکیک رنگ بالای 80 می‌تواند مقدار خوبی برای محصولات باشد.

5. مصرف بهینه برق:

بسیاری از بخش‌های مراکز درمانی به صورت 24 ساعته فعالت می‌کنند و این امر سبب می‌شود؛ هزینه‌های مصرف برق سرسام آور باشد. نورپردازی استاندارد زمانی محقق می‌شود که در کنار کیفیت‌ مطلوب از هزینه‌های قابل قبولی نیز بهره ببرد. از این روی استفاده از لامپ‌ ال ای دی و به طور کلی محصولات ال ای دی استاندارد می‌باشد و لامپ‌های متال‌هالید و پرمصرف غیر استاندارد تلقی می‌شود.    

6. عمر مفید طولانی

محصولات استفاده شده باید در برابر شوک الکتریکی، خاموش و روشن شدن مکرر مقاوم باشند. لازم به ذکر است یک محصول استاندارد قابل استفاده در بیمارستان نباید با کلید زنی دچار افت کیفیت شود و حتما باید تا لحظه آخری که روشن می‌ماند، از کیفیت نور مطلوبی بهره مند باشد.    

7. همگام سازی نور محیط با نوع کاربری آن

در نورپردازی استاندارد نباید همه بخش‌ها دارای نورپردازی یکسان باشند و به نوعی می‌توان گفت،‌هر بخش با توجه به کاربری که دارد، می‌بایست تحت نورپردازی و نور آرایی قرار بگیرد تا احساس خوبی به مخاطب القا کند.  

محاسبه روشنایی بیمارستان

همانند سایر مکان‌ها، ‌بیمارستان‌ها و مراکز درمانی نیز دارای نقشه روشنایی هستند که با در اختیار داشتن این نقشه می‌توان آگاهی خوبی بر میان لوکس مورد نظر برای نور پردازی عمومی پیدا کرد. البته به جز مبحث نورپردازی عمومی، در این چنین فضا‌هایی نورپردازی‌های تاکیدی و غیره بسیار وابسته به بخش هستند. در ادامه این مطلب به نحوه نورپردازی در قسمت‌های مختلف بیمارستان از راه رو تا اتاق عمل می‌پردازیم.

روشنایی بخش‌های مختلف بیمارستان

روشنایی راهرو ورودی بیمارستان:

    اولین بخشی که بیمار و همراهان او می‌بینند و با آن برخورد می‌کنند، راهرو و ورودی است، که تاثیر بسیاری بر حس افراد به محیط دارد. با توجه به این نکته باید در انتخاب رنگ نور دمای آن را بالاتر از 3000 کلوین و همچنین CRI بالای 80 را در نظر داشت؛ تا حس سرزنگی و درخشندگی به فرد القا شود. از آن‌جایی که بخش‌هایی مثل پذیرش و اتاق انتظار در این قسمت قرار دارد و عموما هم پنجره ای ندارد؛ نقش نورپردازی پر رنگ تر می‌شود. پیشنهاد می شود برای نورپردازی این فضا از پنل ال ای دی استفاده نمایید.

روشنایی اتاق معاینه بیمارستان:

    در اتاق معاینه باید نکات متعددی برای نورپردازی مورد بررسی قرار بگیرند. به عنوان مثال مریض هنگام ورود باید احساس امنیت و آرامش داشته باشد، که این حس با استفاده از نور‌های روشن به وی القا می‌شود؛ و یا همانطور که از نام این اتاق پیداست برای معاینه است و باید نور کافی برای دیدن جزئیات وجود داشته باشد و CRI بالای چشمه نور نیز حتما بررسی شود که بالا تر از 85 باشد و بافت را به رنگ واقعی خود نشان دهد.

نورپردازی اتاق افراد مسن در بیمارستان:

    بیشتر مراجعین بیمارستان‌ها و مراکز درمانی، افراد مسن هستند. نورپردازی تاق‌های بستری در بیمارستان‌ها نیز با توجه به این موضوع بیشتر به صورتی انجام می‌شود که افراد مسن در آن احساس آرامش داشته باشند. برای این مسئله لازم است حتما محصولات استفاده شده برای روشنایی به طور مستقیم به سوژه‌ها تابیده نشوند و همچنین قابلت کنترل شدت نور داشته باشند. و بهترین پیشنهاد برای نورپردازی افراد مسن در بیمارستان استفاده از چراغ هالوژن سقفی است.

روشنایی اتاق عمل:

    حساس ترین بخش هر بیمارستان اتاق جراحی آن است که محصولات روشنایی آن نیز به همین ترتیب باید دارای ویژگی‌های خاصی باشند. نور آن‌ها نباید دارای درخشندگی بیش از حد باشد و در عین حال حتما باید CRI تقریبا صددرصدی داشته باشد تا رنگ و ساختار بافت‌ها به خوبی دیده شوند. در نورپردازی اتاق عمل بیمارستان نباید هیچ سایه‌ای باقی بماند و حتما به صورت کامل نور همه نقاط را باید تحت پوشش قرار دهد تا از رشد باکتری‌ها و کاهش دید جراح و پرستاران جلوگیری شود. همچنین چراغ‌هایی با شار نوری بسیار بالا به صورت متحرک در این اتاق موجود است که آن هم به علت نزدیک بودن به بیمار و پزشک نباید حرارت بالایی از خود ساطع کند.

جمع بندی

نکته ای که در تمامی مکان‌ها مشترک است اهمیت کیفیت نور و عدم ایجاد سردرد و خیرگی می‌باشد که امروزه با استفاده از لامپ‌های ال ای دی به راحتی میسر می‌شوند. اما اگر همچنان بخشی باقی مانده است که به آن نپرداخته‌ایم در قسمت دیدگاه با ما در میان بگذارید. همچنین اگر تمایل داشتید میتوانید مقاله نورپردازی داخلی ساختمان را مطالعه کنید.